Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde kimlerin, hangi işlem türlerine karşı dava açabileceği 1602 sayılı Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kanununun 20 nci maddesinde tahdidi olarak sayılmıştır.

20 nci maddenin 1nci fıkrasına göre;

“Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Türk Milleti adına; askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile, asker kişileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemelerden doğan uyuşmazlıkların ilk ve son derece mahkemesi olarak yargı denetimini ve diğer kanunlarda gösterilen görevleri yapar. Ancak, askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgilinin asker kişi olması şartı aranmaz.” ( AY.157/1)

20 nci maddenin 2nci fıkrasına göre ise;

“Bu Kanunun uygulanmasında asker kişiden maksat; Türk Silahlı Kuvvetlerinde görevli bulunan veya hizmetten ayrılmış olan subay veya askeri memur, astsubay, askeri öğrenci, uzman çavuş, uzman jandarma çavuş, erbaş ve erler ile sivil memurlardır.”

Asker Yüksek İdare Mahkemesinde açılabilecek davaları kısaca ifade etmek gerekirse;

1)İptal davaları idari bir işlemin iptalini,

2) Tam yargı davaları ise, idare hukuku alanında ihlal edilmiş bir hakkın yerine getirilmesini veya maruz kalınan bir zararın tazminini (ödettirilmesini) hedef alan davalardır. Tam yargı (tazminat) davaları idari işlem ya da idari eylem kaynaklı olabilir.

İptal davalarına misal vermek gerekirse; Sicil işlemlerinin iptaline yönelik davalar, atama işlemleri, TSK’nden resen ayırma, uzman erbaşlık sözleşmesi veya diğer sözleşme feshi davaları, keza askere sevk işlemleri, terfi ettirilmeme işlemleri, kademe ilerlemesi yaptırılmaması, keza kurumlar arası nakil istemine muvafakat verilmemesi işlemleri sayılabilir.

 Tam yargı davalarına misal vermek gerekirse;  araç devrilmesi sonucu ölüm ve yaralanma, başka bir askeri personelin silahla yaralaması veya ölüme sebebiyet vermesi,  askeri eğitim ve tatbikatta yaralanma veya ölüm gibi eylemden kaynaklı tazminat davaları ile bir işlemin iptaline karar verilmesi nedeniyle açılan işlemden kaynaklı tazminat davaları, tam yargı davalarına örnek olarak gösterilebilir.

 Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde Dava Açma Şartı:

Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde açılacak iptal davalarında; idari eylem ve işlemin yetki, sebep, şekil, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olması ve davacının menfaatini ihlal etmesi, tam yargı davalarında; dava konusu idari eylem ve işlemin hukuka aykırı olması ve davacının hakkını ihlal etmesi şarttır. Olayda hukuka aykırılık ve menfaat yahut hak bahis konusu değilse dava reddolunur.

Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde Dava Açma Usulü:

Askeri kişilerle ilgili idari eylem ve işlemlere ilişkin idari davalar, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkanlığına hitaben yazılmış dilekçeler ile açılır. Dilekçeler Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkanlığına elden verilebileceği gibi, dilekçeler ile savunmalar ve davalara ilişkin her türlü evrak, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkanlığına gönderilmek üzere en yakın amirlere, Bölge İdare Mahkemesi Başkanlıklarına, Bölge İdare Mahkemesi bulunmayan yerlerde Asliye Hukuk Hâkimliklerine yabancı memleketlerde Türk Konsolosluklarına verilebilir. Ya da posta ile doğrudan gönderebilir. Posta yoluyla doğrudan göndermelerde, dava dilekçesinin mahkeme kaydına geçtiği tarih, davanın açılma tarihi olarak kabul edilir. Ancak postada geçen süreler dikkate alınmadığında dava dilekçesinin geç ulaşması nedeniyle davanın süreaşımına uğrama riski mevcuttur. Bu nedenle açılacak davalarda dava dilekçesinin   posta yoluyla gönderilmemesi tavsiye olunur.

Dilekçelerde;

a) Tarafların ad ve soyadları ile sınıf ve rütbeleri, duhulü, nasbı, adresleri ve unvanları; varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları ile adres ve unvanları;

b) Davanın konusu ve sebepleri ile dayandığı deliller;

c) Davaya konu olan idari eylem ve işlemin yazılı bildirim tarihi;

d) Tazminat davalarında uyuşmazlık konusu miktar gösterilir.

Dilekçeler ile bunlara ekli evrakın örnekleri karşı taraf sayısından bir fazla olur. (Davalı bir ise iki; iki ise üç nüsha gibi) Jandarma Genel Komutanlığı Mensuplarının açacakları davalarda, hasım (davalı) olarak İçişleri Bakanlığı, Kara, Deniz, Hava K.Klığı mensuplarının açacakları davalarda hasım (davalı) olarak Milli Savunma Bakanlığı gösterilir. Ayrıca davanın konusuna göre husumetin Başbakanlık, Maliye Bakanlığı, Emekliği Sandığı, OYAK Gn.  Md.lüğü ve Milli Eğitim Bakanlığına da yöneltilmesi gerekebilir.

Dilekçelerin tüm nüshalarının imzalı, ekli evrakların örneklerinin mümkün ise tasdikli (evrakı veren makam veya noterlerce, avukatla takip edilen işlerde avukatlarca) olması gereklidir.

Yukarıdaki şartlardan birinin yerine getirilmemesi halinde dilekçenin reddi cihetine gidilir.

Her idari eylem ve işlem aleyhine ayrı dilekçe ile dava açılır. Ancak aralarında maddi ve hukuki bakımdan bağlılık varsa, aynı şahsı ilgilendiren birden fazla eylem ve İşlemler aleyhine bir dilekçe ile de dava açılabilir.

Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde açılacak davalar harca tabidir. Ayrıca gerekli tebligat masraflarını karşılamak üzere, posta gideri alınır. Yargı harçları her yıl Resmi Gazetede yayınlanarak ilan edilmektedir.

 Askeri Yüksek İdare Mahkemesince Verilecek Kararlar:

Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde açılan davalar; dilekçenin reddi, davanın kabulü (işlemin iptali), davanın reddi, bir karar ittihazına mahal olmadığı, dosyanın işlemden kaldırılması, davanın açılmamış sayılması, davanın ehliyet ve görev yönünden reddi ve tam yargı (tazminat) davalarında belli bir miktar maddi-manevi tazminata hükmedilmesi şeklinde bir kararla sonuçlanır. Dilekçenin reddi kararları daha ziyade 1602 sayılı Kanunun 36 ve 38 nci maddelerine aykırılık hallerinde verilir ve davanın reddi mahiyetinde olmadığından davacının 30 gün içinde eksikliği ikmal ile davayı yeniden açmak hakkı vardır.. Dava açma süresi geçirildikten sonra açılan davalarda da, davanın haklılığı incelenmeden süre aşımı sebebiyle davanın bu nedenle reddine karar verilir.. Bunlardan ayrı veya niteliklerinde değişiklik olursa, davayı takip hakkı kendisine geçenin mirasçılar aleyhine takibi yenileyinceye kadar dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilir. Yalnız öleni ilgilendiren davalara ait dilekçeler iptal olunur.

Davacının gösterdiği adrese tebligat yapılmaması halinde, yeni adresini bildirinceye kadar dava dosyası işlemden kaldırılır.

 Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde Dava Açma Süresi

Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde dava açma süresi, her çeşit işlemlerde yazılı bildirim (tebliğ) tarihinden itibaren kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde altmış gündür.